بزرگنمايي:

خبریزد- بیش از 100 آب انبار قدیمی در بافت تاریخی یزد وجود دارد و فراهم نشدن فرصت تغییر کاربری، آینده این اجزای مهم بافت تاریخی را در معرض تهدید قرار داده است.

بافت تاریخی یزد که امروزه با ویژگی‌های شاخصی از جمله بناهای تاریخی ارزشمند آن به ثبت جهانی رسیده است، اجزای مختلف با کارکردهای مختلفی دارد که برخی کارکرد امروزی خود را از دست داده اند.

از جمله این اجزا که امروزه به دلیل کاهش بارندگی‌ها، خشک شدن قنات‌ها و کمبود منابع آبی کارکردی ندارند، آب انبارها هستند که روزگاری آب شرب مورد نیاز ساکنان هسته اولیه شهر یزد یعنی بافت تاریخی را تأمین می‌کردند.

با توجه به اینکه آب انبار یک کارکرد عمومی داشته و نیاز مبرم مردمان کویر بوده است، اغلب واقفان برای تأمین نیاز مردم نسبت به ساخت آب انبار اقدام می‌کردند از اینرو در حال حاضر بیش از 100 آب انبار در بافت تاریخی یزد وجود دارد که تعداد انگشت شماری از آن تغییر کاربری یافته و بقیه نادیده گرفته شده اند.

بی توجهی به زحمات معماران سختکوش

آب انبارهایی که روزی مردم، سختی طی کردن پله‌ها را یکی یکی به جان می‌خریدند تا با خنکای آب آن وجودشان گوارا شود، امروز زباله دانی بیش نیستند.

مسدود کردن ورودی بسیاری از این آب انبارها برای جلوگیری از بروز این وضعیت چاره ساز نبوده است و باز هم هستند کسانی که جایگاه این بناهای ارزشمند را نادیده گرفته و زباله‌های خود را به این مخازن ارزشمند آب در گذشته رها می‌کنند.

اینجا است که مشخص می‌شود برای زحمات معماری که از گرمای کویر به زیر زمین پناه برده تا با سختکوشی خود اسباب آسایش مردم کویر را فراهم کند، نادیده گرفته شده است.

دشواری‌های شهرداری برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارها

مدیر منطقه بافت تاریخی شهرداری یزد با اشاره به دشواری‌هایی که برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارهای قدیمی که عمدتاً در مالکیت اداره کل اوقاف و امور خیریه قرار دارند، از آمادگی بافت تاریخی برای مرمت همه این بناها در صورت تغییر کاربری خبر داد.

علیرضا نقوی از زباله‌دانی شدن آب انبارها به صورت مکرر و حتی با تلاش‌های شهرداری منطقه بافت تاریخی یزد ابراز تأسف کرد و افزود: با توجه به اینکه نگاه شهرداری به بافت تاریخی نگاه درآمدزایی نیست، تلاش می‌کنیم با رونق گردشگری، زیرساخت‌های توسعه‌ای را برای بافت تاریخی فراهم کنیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر 100 آب انبار در بافت تاریخی یزد وجود دارد که 99.9 درصد آنها زباله‌دانی شده اند و شهرداری برخی از آنها را تمیز می‌کند اما به دلیل اینکه متولی کلی آنها اداره اوقاف است و شاید نیت‌ها مانع تغییر کاربری آنها شود، امکان تبدیل آنها به شرایط بهتر فراهم نشده است.

رونق گردشگری با کارکردهای جدید آب انبارها

مدیر منطقه بافت تاریخی یزد اظهار داشت: شهرداری آمادگی کامل دارد که در صورت موافقت اداره کل اوقاف و امور خیریه استان یزد به تعداد مجوزهای تغییر کاربری که صادر می‌شود، نسبت به مرمت و واگذاری آنها به بخش خصوصی برای کاربری‌هایی چون چایخانه سنتی، شربتخانه، گالری، ورزشی و سایر کاربری‌های عمومی اقدام و تمام هزینه‌های مرمت را تقبل کند.

وی ادامه داد: مشابه این موقوفات در بافت تاریخی یزد بسیار است که خشت‌های آن روز به روز فرسوده می‌شوند و اگر رها شوند مخروبه خواهند شد از این رو تعامل با دستگاه‌های مختلف برای مرمت و تغییر کاربری آنها با توجه به زنده بودن بافت تاریخی یزد ضرورت دارد.

ضرورت تعامل بین شهرداری و اداره کل اوقاف

عضو شورای شهر و نماینده شورا در شهرداری منطقه بافت تاریخی نیز عقیده دارد که باید تعامل لازم برای تبدیل به احسن شدن موقوفات واقع در بافت تاریخی به ویژه آب انبارها بین شهرداری و اداره کل اوقاف و امور خیریه استان فراهم شود.

مجید تجملیان افزود: انتظاراتی که مردم در ارتباط با بافت تاریخی از شهرداری دارند، در اختیار شهرداری نیست و در بسیاری از مواقع اجازه تبدیل ابنیه از جمله آب انبارها به کاربری‌های مختلف به شهرداری داده نمی‌شود.

وی گفت: پدران ما در گذشته از نظر فرهنگی به مفهوم و فرهنگ وقف بسیار پایبند بودند و تعداد زیادی بنای تاریخی از جمله آب انبارها موقوفه در بافت تاریخی وجود دارد که با توجه به پیچیدگی‌های فراوان املاک موقوفه، شهرداری در اجرای طرح‌های خود با مشکل مواجه می‌شود و اجازه انجام هر اقدامی را ندارد.

این عضو شورای شهر بیان کرد: اگر این تعامل صورت نگیرد، اجزای بافت تاریخی یزد به ویژه آب انبارهایی که امروزه زباله دانی بیش نیستند، به مخروبه‌هایی تبدیل می‌شوند که به سمت نابودی پیش می‌روند.

از بین رفتن سازه آب انبارها بعد از دست دادن کاربری

کارکرد این آب انبارها در اثر بی آبی از بین رفته است اما بافت و سازه آنها نیز در اثر بی مسئولیتی ها و بی توجهی‌ها در حال نابودی است در حالی که می‌توان با احیای آنها و دادن کاربری‌های مختلف، از سازه‌های آن محافظت کرد.

آب انبارها در اثر عطش محکوم به زباله دان شدن هستند و هیچکس را یارای مقابله با این وضعیت نیست چرا که متولی اصلی موقوفات اداره کل اوقاف و امور خیریه است و نیات واقفان هم در این میان مؤثر است اما قطعاً تبدیل به احسن موقوفات و بهره برداری آنها بر اساس نیاز روز، با کارایی بخشیدن به این موقوفات، رضایت واقف و خیر بیشتری را به همراه خواهد داشت.

آب انبارها به عنوان یکی از اجزای مهم بافت تاریخی یزد، در گذشته با پرآب بودن قنات‌ها، پایان فصل تابستان و اواخر فصل زمستان لایروبی می‌شدند که پس از تخلیه کامل آب، رسوب مانده در مخزن قبل از خشک شدن توسط لایروبان یا لجن کشان از طریق منافذ گنبد خارج می‌شد و این گونه از آنها محافظت به عمل می‌آمد اما امروز آنچه از آب انبار در ذهن ما متجسم می‌شود، زباله است و زباله دانی!