بزرگنمايي:

خبریزد- حاشیه نشینی در شهرستان‌های استان یزد ناشی از مهاجرت افراد بومی از روستاها، افراد غیربومی از استان‌های همجوار و اتباع بیگانه است.

جایی که فرصت طلبی سودجویان و زمین خواران در گذشته، آنها را به صورت غیرقانونی به محدوده شهر چسبانده و به دلیل خرده مالکی چاره‌ای جز پیوستن آنها به محدود وجود نداشته است.

این در حالی است که برای مثال یزد شهری با توسعه عرضی است که هزینه‌های خدمات شهری آن بالا و سرانه شهروندان برای مدیریت شهر بسیار پایین است و هر توسعه‌ای می‌تواند در وسعت فعلی شهر در ارتفاع اتفاق بیفتد.

در هر صورت حاشیه نشینی محلاتی چون حسن آباد، صدرآباد و اسکان یا پردیسان فعلی را در شهرستان یزد و محلات شهیدیه، میبد بالا و پایین و علی آباد را در شهرستان میبد شکل داده است و مالکان خردی که به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی و به دنبال مسکن ارزان قیمت، خانه‌های ساخته شده در این محلات را خریده اند، در انتظار خدمات و امکانات هستند.

مطالبات ساکنان حاشیه نشین یزد

یکی از ساکنان حاشیه نشین یزد، امنیت را نیاز اصلی محلات حاشیه نشین ذکر کرد و افزود: این محلات به محلی برای زندگی اقشار آسیب دیده و آسیب پذیر تبدیل شده که حضور آنها امنیت محله را کاهش داده است.

علیرضا حیدری افزود: اقوام مختلف ایرانی و غیرایرانی در این محلات ساکن شده و در کوره‌ها و کارخانه‌ها کارگری می‌کنند و حضور آنها نقشی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی محله ندارد از این رو ایجاد مراکزی برای ارتقای فرهنگی و اجتماعی ساکنان ضروری است.

وی همچنین با اشاره به کمبود مراکز خدماتی عمومی یادآور شد: بسیاری از این محلات کتابخانه، سالن ورزشی، پارک مناسب و حتی مراکز آموزشی به تناسب نیاز و جمعیت ندارند و همین کمبودها امکان جرم خیز شدن این محلات را تشدید کرده است.

این شهروند یزدی، مشکلات زیرساختی را هم در مناطق حاشیه نشین پررنگ دانست و افزود: مناسب و استاندارد نبودن معابر، کیفیت نامطلوب آسفالت، کمبود روشنایی و از این قبیل نیازها هم نیازهای اولیه مناطق حاشیه نشین است و حتی در برخی محلات مردم تا چند سال پیش برای جمع آوری زباله‌هایشان، درگیری داخل یا خارج از محدوده بودن را داشتند. حاشیه نشینی اتفاقی ناخوشایند در مدیریت شهری است که به مرور زمان شکل گرفته و به معضلی بزرگ برای شهر تبدیل می‌شود اما حاشیه نشینان هم نیازهایی دارند که نباید از آن چشم پوشید

حاشیه نشینی اتفاقی ناخوشایند در مدیریت شهری است که به مرور زمان شکل گرفته و به معضلی بزرگ برای شهر تبدیل می‌شود اما حاشیه نشینان هم نیازهایی دارند که نباید از آن چشم پوشید به ویژه اینکه سیاست دولت در سالهای اخیر، افزودن این محلات به محدوده و جلوگیری از توسعه‌های آتی است.

یکی دیگر از شهروندان یزدی در گفتگو با خبرنگار مهر، به بی توجهی مدیریت شهری و دستگاه‌های خدمات رسان برای خدمات رسانی و فراهم کردن شرایط زندگی برای حاشیه نشینان اشاره کرد.

مرتضی دهقان نیری گفت: کیفیت و فشار نامطلوب آب در محله‌های حاشیه یزد، خیابان‌های غیراستاندارد با آسفالت‌های نامناسب، زمین‌های رها شده دارای کاربری‌های عمومی از جمله مدرسه مورد بی توجهی مسئولان استان قرار گرفته است.

وی ادامه داد: حاشیه نشینان تا چندی پیش اصلاً شهروند محسوب نمی‌شدند و باری به دوش شهر بودند البته در این سال‌ها این نگاه تا حدودی تغییر کرده اما هنوز در عمل اثبات نشده است.

پرداخت اندک سرمایه‌های زندگی برای خانه‌های کوچک و بی کیفیت حاشیه شهرها

این شهروند اظهار داشت: داخل یا خارج از محدوده، خانه‌هایی ساخته و به ما فروخته شده است و اندک سرمایه زندگی‌مان را برای مالکیت همین خانه‌های کوچک و بی کیفیت پرداخته ایم و نمی‌توان به راحتی این موضوع را نادیده گرفت.

دهقان نیری با اشاره به ملحق شدن بخش زیادی از مناطق حاشیه نشین به محدوده شهر ابراز خوشنودی کرد و افزود: این رویکرد یعنی شهروند شناختن ما با افزایش خدمات رسانی و ارتقای کیفیت زندگی در حاشیه شهر عینی خواهد شد.

به هر حال حاشیه نشینان داشته‌ها و نداشته هایشان را برای زندگی شهری حتی در حاشیه هزینه کرده‌اند و سود آن به جیب زمین خوارانی رفته که با تفکیک‌های غیراصولی اراضی دولت این افراد ناآگاه را گمراه کرده اند.

جمعیت و محلات حاشیه نشینی استان یزد

مدیرکل راه و شهرسازی استان یزد در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: شهرستان‌های میبد و یزد در استان دارای محلات حاشیه نشین هستند.

احسان خواجه رضایی افزود: محله پردیسان با 160 هکتار محله حسن آباد با 163 هکتار و محله صدرآباد با 90 هکتار در مجموع با 413 هکتار وسعت محلات حاشیه نشین شهرستان یزد هستند.

وی ادامه داد: وسعت محلات حاشیه شهر میبد نیز در مجموع 265 هکتار شامل 130 هکتار در محله شهیدیه، 60 هکتار در محله میبد بالا و پایین و 75 هکتار در محله علی آباد است. جمعیت حاشیه نشینان استان یزد در یزد و میبد در مجموع 42 هزار و 500 نفر است که در 3 نقطه از یزد و 4 نقطه از میبد اسکان یافته اند

خواجه رضایی، جمعیت حاشیه نشینان استان را 42 هزار و 500 نفر اعلام کرد و گفت: جمعیت محله‌های حاشیه شهر یزد به تفکیک محله پردیسان 8 هزار و 500 نفر، محله حسن آباد 14 هزار نفر و محله صدرآباد 6 هزار نفر است و در شهرستان میبد هم محله شهیدیه 9 هزار نفر، محله میبد بالا و پایین 3 هزار نفر و محله علی آباد 4 هزار نفر جمعیت دارند.

مدیرکل راه و شهرسازی استان یزد درباره خدمات رسانی به این محلات گفت: محلات حاشیه نشین به جز بخشی از محله پردیسان که در شورای عالی معماری و شهرسازی در حال بررسی است، به محدوده شهر اضافه شده اما با اجرای طرح‌های مختلف راه برای توسعه این محلات بسته شده و وسعت آنها افزایش نخواهد یافت.

وی ادامه داد: کاربری‌های مورد نیاز طرح بر اساس ضوابط شورای عالی معماری و شهرسازی و سرانه‌های آموزشی، مسکونی، تجاری و خدماتی که مورد نیاز است، بر اساس استانداردها برای این محلات طراحی شده و این دستگاه‌های متولی هستند که باید زمین‌های دارای کاربری را برای تأمین نیازهای ساکنان به کار گیرند.

تخصیص اعتبار مناسب برای حاشیه‌ها

خواجه رضایی افزود: کاربری‌های مصوب به شهرداری و سایر دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود و آنها بر اساس نیاز درخواست زمین می‌دهند. اگر در محدوده که طراحی می‌کنیم زمین بخواهند واگذار می‌شود و اگر نداشه باشیم از اراضی وزارت راه و شهرسازی تغییر کاربری می‌دهیم و به دستگاه‌ها واگذار می‌کنیم.

وی عنوان کرد: اگر کاربری‌ها اجرا نشود، پس گرفتن منوط به این است که استعلام کتبی بدهند و بعد از برگرداندن برای سایر طرح‌ها از جمله طرح اقدام ملی مسکن استفاده می‌شود. در واقع در قانون نهضت ملی مسکن دیده شده که دستگاه‌هایی که اراضی مازاد بر نیاز دارند برای ساخت مسکن در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند اما بسیاری از این دستگاه‌ها هم برای ساخت اعتبار ندارند و هم تمایلی به واگذاری ندارند.

حاشیه نشین ها جامعه هدف طرح‌های عمرانی

رئیس اداره هماهنگی ستاد بازآفرینی و برنامه ریزی حوزه مسکن اداره کل راه و شهرسازی یزد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اقدامات اداره کل راه و شهرسازی برای مناطق حاشیه نشین گفت: محلات حاشیه نشین جامعه هدف اداره کل راه و شهرسازی است و نیازهای آنها با فعالیت دفاتر تسهیلگری در شهرستان یزد احصاء شده و در شهرستان میبد هم دنبال می‌شود.

رضا خسروآبادی ادامه داد: در زمینه اقدامات کالبدی نیز برای سال آینده تکمیل پروژه‌های حاشیه شهرها بیشتر مدنظر است و اعتبار خوبی برای آن پیش بینی شده است.

وی افزود: هر دستگاهی در حوزه حاشیه نشینی رسالتی دارد که در کنار دفتر امور اجتماعی استانداری اجرای این رسالتها دنبال می‌شود.

خسروآبادی گفت: رسالت اداره کل راه و شهرسازی در کنار مشارکت با دستگاه‌ها برای ایجاد کاربری‌های مورد نیاز، راهبری در آموزش‌ها به سمت نحوه ساخت و ساز و آشنایی با قوانین شهرسازی و آموزش در خصوص نحوه اعطای تسهیلات حاشیه نشینی است و بعضاً اقداماتی که راجع به حوزه مسکن است.

وی ادامه داد: البته در برخی از محلات حاشیه نشین از جمله پردیسان اکثر ساخت و سازها موجود بود و در مقابل عمل انجام شده قرار گرفتیم اما در سایر نقاط زمین با کاربری‌های مختلف دیده شده و اصرار داریم دستگاه‌های متولی بیایند و بر اساس ضوابط واگذار کنیم.

خسروآبادی گفت: برای تمام زمین‌های خالی کاربری خدماتی تعریف شده و ساخت و سازهایی که حقوق مکتسبه داشته و تبعات اجتماعی داشته است، تثبیت شده است.

احصاء نیاز محلات حاشیه‌ای یزد

رئیس اداره هماهنگی ستاد بازآفرینی و برنامه ریزی حوزه مسکن اداره کل راه و شهرسازی یزد درباره نیازسنجی محلات حاشیه نشین و رسیدگی به مشکلات ساکنان این محلات گفت: بر اساس طرح ساماندهی سکونت گاه‌های غیررسمی، نیازهای هر منطقه مشخص شده است برای مثال محلات صدرآباد و حسن آباد به کاربری‌های فضای ورزشی، آموزشی و فرهنگی نیاز دارند در این راستا پارک 30 هکتاری در حسن آباد در حال ساخت است.

وی ادامه داد: ورزشگاه حسن آباد نیز اجرا شد و پاسگاه در حال اجرا است و برای نیاز آموزشی محله نیز زمین پیش بینی شده که آموزش و پرورش باید برای ساخت اقدام کند.

خسروآبادی ادامه داد: در حوزه کالبدی کمربندی حسن آباد تکمیل شد در واقع اکنون یک رینگ محدود کننده برای توسعه شهر ایجاد کردیم و امکان توسعه را از زمین خواران و حاشیه نشینان گرفتیم و کنترل شد.

وی بیان کرد: در حوزه آسفالت نیز بهسازی کالبدی معابر انجام را دادیم و امسال بالغ بر 800 تن قیر به این منطقه تخصیص دادیم و 5 میلیون مترمربع آسفالت با مشارکت شهرداری اجرا شد.

بهبود وضعیت قدیمی‌ترین نقطه حاشیه‌ای شهر جهانی یزد

خسروآبادی تاکید کرد: وضعیت محلات حسن آباد و اسکان با سالهای قبل از 96 قابل مقایسه نیست و به اهداف برنامه ششم توسعه دست یافته و میانگین خدمات در این محلات به میانگین خدمات شهری رسیده است و تأمین مطالبات اجتماعی آنها آغاز شده است و از مرحله نیازهای اولیه فرا رفته اند.

وی درباره نیازسنجی محله صدرآباد نیز گفت: در محله صدرآباد اولویت کوچه‌های صابر و کوچه‌های لاله هستند که ساماندهی وضعیت این معابر در اولویت امسال است و کمک به شهرداری برای تکمیل فرهنگسرای بهمن هم در راستای عدالت محوری و با توجه به اثر توسعه‌ای در دستور کار است و امسال 15 میلیارد تومان در این حوزه هزینه شده است.

به گفته وی، در محله پردیسان نیز بحث تکمیل باند دوچرخه با کمک شهرداری و ساخت سالن ورزشی در انتهای محله در زمین دولتی در دستور کار است.

خسروآبادی به کاهش اعتبارات در روند اجرای پروژه‌های حاشیه شهرها اشاره کرد و افزود: اعتبار امسال 6 میلیارد تومان است که نسبت به سال‌های قبل کاهش چشمگیری دارد و به نسبت طرح‌ها، ناچیز است.

در هر صورت ساکنان حاشیه شهرهای استان جزو شهروندان محسوب می‌شوند و رسیدگی به نیازها و ارائه خدمات مورد نیاز آنها باید مانند سایر نقاط شهر مورد توجه مدیریت شهری قرار گیرد.