خبر یزد - زومیت / پژوهشی تازه با شبیهسازی اقلیم باستان نشان میدهد خشکسالیهای شدید و چنددهساله، فروپاشی یکی از کهنترین تمدنهای جهان را رقم زده است.
پژوهشی تازه با استفاده از شبیهسازیهای اقلیمی پیشرفته، پرده از یکی از بزرگترین اسرار باستانشناسی برمیدارد: رشتهای از خشکسالیهای شدید و طولانیمدت، به فروپاشی تمدن دره سند، یکی از کهنترین و پیشرفتهترین تمدنهای جهان، شتاب بخشید.
بازار ![]()
تمدن دره سند که با نام «هاراپا» نیز شناخته میشود، بین 5000 تا 3500 سال پیش در منطقهای وسیع در مرزهای امروزی هند و پاکستان شکوفا شد. مردمان این تمدن شهرهای شگفتانگیزی مانند هاراپا و موهنجو دارو را با سامانههای پیچیده مدیریت آب ساختند، خطی نوشتاری ابداع کردند که هنوز رمزگشایی نشده است و با تمدنهای دوردستی چون میانرودان دادوستد داشتند. اما دلیل افول ناگهانی این جامعهی بزرگ، سالها موضوع بحث پژوهشگران بود.
جمعیت تمدن سند در طول زمان برای حفظ دسترسی به آب جابهجا شده است.
اکنون، مطالعهی تازه با ارائهی شواهد محکم نشان میدهد خشکسالیهای متوالی و عمده که هر یک بیش از 85 سال ادامه داشته، یکی از عوامل کلیدی سقوط نهایی این تمدن بودهاند. به گفتهی تیم پژوهشی، با شدیدترشدن خشکسالیها، جمعیت به مناطقی کوچ کردند که هنوز منابع آب قابل اتکایی داشتند و در نهایت، شهرهای بزرگ منطقه یکی پس از دیگری متروکه شدند. خشکسالی صدسالهای که حدود 3500 سال پیش آغاز شد، دقیقاً با روند خروج از شهرها و افول فرهنگی همزمان بوده است.
شبیهسازی گذشته برای درک آینده
بهگزارش لایوساینس، پژوهشگران در مطالعه از سه شبیهسازی جهانی اقلیمی استفاده کردند. مدلهای پیچیده با پردازش حجم عظیمی از دادهها، شرایط آبوهوایی هزاران سال پیش را بازسازی میکنند. بررسی دادهها نشان داد که بارش و دما در بازهی 5 هزار تا 3 هزار سال پیش، یعنی دوران حیات تمدن سند، چگونه دگرگون شد و هر سه شبیهسازی، وجود دورههای خشکسالی طولانی را تأیید کرد. هیرن سولانکی، نویسندهی اصلی پژوهش، توضیح میدهد:
سپس، تیم پژوهشی دادههای بارش و دما را وارد یک مدل هیدرولوژیکی کردند تا تغییرات در رودخانهها و منابع آبی منطقه را به دست آورند. آنها با مقایسهی نتایج مدل با دادههای باستانشناسی دربارهی محل سکونتگاهها، دریافتند که جمعیت این تمدن در طول زمان برای حفظ دسترسی به آب، جابهجا شد.
برای اطمینان از صحت نتایج، یافتهها با شواهد فیزیکی موجود نیز مقایسه شد. پژوهشگران دادههای خود را با مطالعات پیشین که نرخ رشد استالاگمیتها و استالاکتیتها در غارهای منطقه (که در دورههای خشک کندتر رشد میکنند) و همچنین رسوبات دریاچهها را بررسی کرده بودند، تطبیق دادند. مقایسه نشان داد که دادههای شبیهسازی تا حد زیادی دقیق بودهاند.
پژوهش مورد تحسین دیگر کارشناسان این حوزه نیز قرار گرفته است. نیک اسکراکستن، پژوهشگر کالج دانشگاهی دوبلین، میگوید: «رود سند برای هاراپاییها اهمیتی حیاتی داشت و مدلسازی جریان رودخانهها کمک میکند تا دریابیم تغییر الگوهای بارندگی چگونه میتواند بر الگوی استقرار شهری و روشهای کشاورزی آنها تأثیر گذاشته باشد.»
مطالعه در نشریهی Communications Earth & Environment منتشر شده است.