خبر یزد - ایسنا / گروهی بینالمللی از دانشمندان در تحقیقی جهانی که چهار دهه دادههای آبوهوای کوهستانی را بررسی کرده بود، به این نتیجه رسیدند، کوهها در سراسر جهان، سریعتر از درههای زیرین خود گرم میشوند و منابع آب را تهدید میکنند.
این تحقیق بر تغییرات اقلیمی وابسته به ارتفاع متمرکز بود، الگویی که در آن گرمایش و رطوبت کوهستان به جای اینکه در همه جا بهطور مساوی افزایش یابد با ارتفاع تغییر میکند. نتایج نشان میدهد که این الگو، منابع آب، اکوسیستمها و خطرات را برای افرادی تغییر میدهد که در کوهستان یا پاییندست آن زندگی میکنند.
کوهستانها گرمایش سریعی را نشان میدهند
بازار ![]()
محققان دریافتند که چگونه دما، باران و برف در مناطق کوهستانی مرتفع در مقایسه با مناطق پست مجاور، رفتار متفاوتی دارند. این گروه، دادههای ایستگاههای هواشناسی، ماهوارهها و شبکههای رایانهای جهانی را جمعآوری کرد تا دریابد آبوهوای کشورهای مرتفع از سال 1980 تاکنون چگونه تغییر کرده است.
هوای کوهستان، بهطور متوسط حدود 0.21 درجه سانتیگراد در هر قرن، سریعتر از مناطق پست مجاور گرم شد، در حالیکه بارندگی غیرقابل پیشبینیتر شد و بارش برف کاهش یافت. این الگو در همه جا یکسان نیست زیرا آبوهوای کوهستان به عرض جغرافیایی، جهت شیب و میزان نزدیکی هر رشته کوه به اقیانوسها یا بیابانها بستگی دارد.
چگونگی شکلگیری آب توسط کوهها
بخش عمدهای از آب شیرینی که مردم هر روز استفاده میکنند، از برف و یخ منجمدی است که رطوبت را در کوهستان ذخیره میکند. بر اساس نتایج گزارش کنونی، کارشناسان سازمان ملل متحد، تخمین زدند بیش از دو میلیارد نفر برای آشامیدن، کشاورزی و تولید برق به آب کوهستان وابسته هستند.
وقتی برف و یخچالهای طبیعی آب کاهش مییابند، رودخانههایی که در بهار و تابستان بهطور پیوسته جریان داشتند، میتوانند از سالی به سال دیگر بین سیل و جریانهای کم آب در نوسان باشند. این بیثباتی، برنامهریزی مخازن، کانالها و سدهای برق آبی را دشوارتر میکند، بهخصوص در مناطقی که از قبل با خشکسالی و جمعیتهای رو به رشد سریع دست و پنجه نرم میکنند.
تهدیدات خطرناک در حال ظهور هستند
با افزایش دما، طوفانهای زمستانی بیشتری در مناطق کوهستانی به جای برف به صورت باران میبارند که این امر نحوه حرکت آب به سمت پایین تپه را تغییر میدهد. سیلهای ناشی از طغیان دریاچههای یخچالی که رهاسازی ناگهانی آب از دریاچههای یخی هستند، زمانی احتمال بیشتری پیدا میکنند که آب ذوب شده پشت یخچالهای طبیعی کمحجم، جمع میشود.
بسیاری از مناطق شاهد بارش برفهای سبکتری هستند که در بهار زودتر ذوب میشوند و خاکها و مخازن آب را در اواخر سال خشکتر میکنند. این ترکیب سیلهای شدیدتر و دورههای خشکسالی طولانیتر، کشاورزی کوهستانی، گردشگری و زیرساختها را تحت فشارهایی قرار میدهد که سوابق اقلیمی قدیمیتر پیشبینی نکرده بودند.
عواملی که باعث گرم شدن کوهستان میشوند
در حال حاضر گیاهان و حیوانات زیستگاه خود را به ارتفاعات بالاتر تغییر میدهند و به دنبال نشانههای فصلی آشنا میگردند. این الگو، خطوط برف و خطوط درختان را به سمت بالا هل میدهد و میتواند به رانش زمین، بهمن و ریزش سنگ، به ویژه در مناطقی بیفزاید که خاک منجمد در حال ذوب شدن است.
نتایج تحقیقی در سال 2015 به رهبری پپین نشان داد که پوشش برف، رطوبت و سایر عوامل میتوانند گرم شدن کوهستان را در نزدیکی نقطه انجماد تشدید کنند.
نظارت بر ارتفاعات بالا مورد نیاز است
ذرات ریز معلق در هوا، ذرات جامد یا مایع شناور در هوا، نحوه حرکت نور خورشید و گرما از طریق هوای کوهستان و برف را تغییر میدهند. دودههایی که روی برف مینشینند میتوانند ذوب شدن آن را تسریع کنند، در حالیکه هوای پاکتر در درهها موجب میشود نور خورشید به دامنههای پایینتر برسد و الگوهای گرمایش را تغییر دهد.
از آنجایی که نصب ابزار در قلههای دورافتاده دشوار و پرهزینه است، دانشمندان به ماهوارهها و مشاهدات راهنمایان محلی، کشاورزان و جنگلبانان وابسته هستند. این دادهها به آشکار کردن این مورد کمک میکند که کدام دامنهها سریعترین برف را از دست میدهند، دریاچههای جدید کجا تشکیل میشوند و طوفانهای شدید چقدر مکرر رخ میدهند.
محققان برای ردیابی همه این تغییرات، به مدلهای اقلیمی بیشتر، ابزارهای رایانهای که الگوهای آبوهوایی آینده را شبیهسازی میکنند و اندازهگیریهای بهتر در ارتفاعات دورافتاده نیاز دارند.
در حال حاضر، بسیاری از ایستگاههای هواشناسی در درهها یا شهرها قرار دارند، بنابراین تغییرات مهم در رشته کوهها و یخچالهای طبیعی میتواند سالها نادیده گرفته شود.
طبق گزارش سایت ارث، محققان استدلال کردند که نظارت بهتر بر ارتفاعات بالا و کاهش آلودگی گازهای گلخانهای برای کاهش خطرات برای آب و اکوسیستمها مورد نیاز است و نمیتوانیم تغییرات اقلیمی کوهستان را مستقل از موضوع گستردهتر تغییرات اقلیمی بررسی کنیم.
نتایج این تحقیق در مجله «بررسیهای طبیعت، زمین و محیط زیست» (Nature Reviews Earth & Environment) منتشر شده است.