چاپ

خبریزد- اگرچه خودکشی در نگاه اول، امری فردی به نظر می‌رسد، اما درنظر بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی، امری اجتماعی است که برای بررسی عوامل مرتبط با آن باید به پدیده‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... رجوع کرد. از عوامل اثرگذار بر خودکشی می‌توان به تاثیر متغیرهای اقتصادی اشاره کرد.

بررسی تأثیر اقتصاد بر نرخ خودکشی در ایران عنوان پژوهشی است که «علی حاجی‌زاده اصل» و «جعفری جلال» و «خدامرادی حجت اله» به آن پرداخته‌اند که با همین عنوان در شماره دوم تابستان 1400 فصلنامه «مطالعات فرهنگی پلیس» منتشر شده که خلاصه‌ای از آن را در پی می‌خوانیم.
در این تحقیق، تاثیر مسایل اقتصادی بر نرخ خودکشی در جهان ر بیش از نیم قرن اخیر و در ایران را در بازه زمانی 1400- 1384 بررسی شده است.

افزایش 61 درصدی اقدام به خودکشی در 51 سال اخیر در جهان

گزارش سازمان بهداشت جهانی حاکی از افزایش 61 درصدی اقدام به خودکشی در 51 سال اخیر درجهان است. بیشترین میزان خودکشی در ژاپن، آمریکا و اروپا بوده است . هرسال بیش از 311 هزار نفر در جهان زندگی خود را به علت خودکشی از دست می‌دهند. خودکشی در هر سنی اتفاق می‌افتد و دومین علت اصلی مرگ‌ومیر در سنین 29-15 سال در سطح جهان در سال 2102 بوده است.همچنین، در این سال 35درصد خودکشی‌ها در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط رخ داده است.
گزارش سازمان بهداشت جهانی حاکی از افزایش 61 درصدی اقدام به خودکشی در 51 سال اخیر درجهان استنتایج حاصل از برآورد این تحقیق بیانگر آن است که رابطه بیشتر متغیرهای اقتصادی در دوره گذشته با نرخ خودکشی معنادار بوده است؛ به‌طوری‌ که با افزایش رشد اقتصادی در دوره گذشته به دلیل امیدواری مردم نسبت به آینده، خودکشی کاهش یافته است.
از آنجا که توسعه و رونق اقتصادی مهمترین هدف هر کشوری تلقی می‌شود و عوامل متعددی در جهت نیل به این مهم تاثیرگذارند، بنابراین بررسی تهدیداتی که بر سر راه عوامل مهم درجهت دستیابی به آن وجود دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
از جمله مهمترین این عوامل نیروی انسانی است که از یکسو به منزله عامل توسعه و از سوی دیگر به منزله محور توسعه، مورد توجه قرار گرفته است. نیروی انسانی خود در معرض تهدیدات فراوانی است که خودکشی و اقدام به آن از این جمله شمرده می‌شود.

ایران

براساس نظریه‌ها و مطالعات متعدد صورت گرفته در این حوزه، عوامل اقتصادی، مانند سایر عوامل، می‌تواند بر میزان خودکشی در یک کشور تاثیر بسزایی داشته باشد. در نتیجه، در مطالعه حاضر تلاش شد با استفاده از الگوهای اقتصادسنجی داده‌های تابلویی به بررسی تاثیر عوامل اقتصادی بر نرخ خودکشی در 30 استان کشور و در دوره زمانی 1400- 1384 پرداخته شود.

در ایران نیز براساس آمار رسمی سازمان پزشکی قانونی، بین سال‌های 1392-1380 بیش از 30 هزار نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست داده‌اند.

نتایج حاصل از برآورد این تحقیق بیانگر آن است که رابطه بیشتر متغیرهای اقتصادی در دوره گذشته با نرخ خودکشی معنادار بوده است؛ به‌طوری‌ که با افزایش رشد اقتصادی در دوره گذشته به دلیل امیدواری مردم نسبت به آینده، خودکشی کاهش یافته است.

درحالی‌که با تشدید شکاف تولید، خودکشی افزایش معناداری داشته است. علاوه برآن، با افزایش نرخ تورم، نرخ بیکاری، شهرنشینی، صنعتی‌شدن و نابرابری درآمدی در دوره گذشته، خودکشی در دوره جاری افزایش یافته است.

با توجه به آمار منتشر شده از وضعیت تولید ناخالص داخلی در کشور می‌توان اظهار داشت که در بازه زمانی مورد بررسی (1400- 1384)، تولید واقعی کشور از تولید بالقوه کمتر بوده (حساب‌های ملی-منطقه‌ای موجود در مرکز آمار ایران)، شکاف تولید در جهت منفی افزایش یافته و باعث تشدید رکود در کشور شده است. از همین رو، در موقعیت اجتماعی-اقتصادی افراد تغییراتی ایجاد شده و انتظارات آنها مبنی بر کسب درآمد در بلندمدت محقق نشده است، در نتیجه اقدام به خودکشی افزایش می‌یابد.

با تشدید رکود، در موقعیت اجتماعی-اقتصادی افراد تغییراتی ایجاد شده و انتظارات آنها مبنی بر کسب درآمد در بلندمدت محقق نشده است، در نتیجه اقدام به خودکشی افزایش می‌یابدرشد اقتصادی با یک دوره تفاضل موجب 0/02 درصد کاهش در نرخ خودکشی شده است. به‌عبارتی، با وجود رشد اقتصادی دوره گذشته، می‌توان انتظار داشت که به دلیل ایجاد یک چشم‌انداز شغلی و مالی مطلوب برای مردم، اقدام به خودکشی در دوره جاری کاهش معناداری خواهد داشت.

با صنعتی شدن استان‌ها به علت افزایش اشتغال در این بخش، نرخ خودکشی به میزان 0/0004 کاهش یافته است، اما با توجه به رابطه مثبت شاخص صنعتی شدن در دوره گذشته، با نرخ خودکشی در دوره جاری، می‌توان اذعان داشت که صنعتی شدن جوامع به شکل ناهمگونی انجام شده و موجب مهاجرت نیروی کار غیرماهر و نیمه‌ماهر از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ شده است.

در این میان، بالاترین میانگین نرخ خودکشی در کشور طی سال‌های 1400- 1384، مربوط به استان ایلام با نرخ 6/49 درصد و پایین‌ترین مربوط به استان آذربایجان شرقی با 0/01 درصد بوده است.

براساس محاسبات انجام گرفته، تولید ناخالص داخلی واقعی و تولید بالقوه (فیلترشده) به‌صورت سالانه و برای استان‌های ایران از تفاضل این دو متغیر، استان چهارمحال و بختیاری بیشترین شکاف تولید در جهت منفی و استان خراسان جنوبی بیشترین شکاف تولید در جهت مثبت را دارا هستند. به‌عبارتی، میانگین تولید بالقوه در استان چهارمحال و بختیاری از میانگین تولید واقعی بسیار بیشتر بوده که منجر به شکاف تولید منفی شده است و در استان خراسان جنوبی به دلیل آنکه میانگین تولید واقعی از میانگین تولید بالقوه بزرگتر بوده، شکاف تولید مثبتی را ایجاد کرده است. برای سایر استان‌ها نیز این روابط برقرار است. به‌طوری که در دوره زمانی مورد مطالعه، در هیچ استانی میانگین تولید بالقوه و واقعی برابر نبوده است.

مطابق دیدگاه «امیل دورکیم» جامعه‌شناس مطرح فرانسوی اوایل سده بیستم، افزایش خودکشی در این حالت به دلیل فرایند نوگرایی و فردگرایی حاصل از صنعتی شدن است. از آنجا که نرخ تورم با قدرت خرید مصرف کننده رابطه نزدیکی دارد، بنابراین با افزایش نرخ تورم در دوره گذشته، می‌توان انتظار داشت که وضعیت صاحبان مشاغل با درآمدهای ثابت تحت تاثیر قرار گرفته و موجب تشدید فاصله و اختلاف طبقاتی می‌شود. در نتیجه، به‌دلیل ناکافی بودن درآمد برای تامین معاش زندگی، افراد دچار بحران روحی و روانی شده و اقدام به خودکشی افزایش می‌یابد.

طبق این نظریه افزایش شهرنشینی، به‌دلیل کمبود آرامش، ایجاد دغدغه‌های مختلف در زندگی و فشارهای مالی، روحی و اجتماعی ناشی از کار در شهر موجب افزایش خودکشی شده است.

جمع بندی

تحقیقات نشان می‌دهد تلاش برای کاهش بیکاری و نابرابری درآمدی نقش بسزایی در کاهش خودکشی خواهد داشتبر اساس این تحقیقات، می‌توان ادعا کرد که تلاش در جهت کاهش بیکاری و نابرابری درآمدی نقش بسزایی در کاهش خودکشی خواهد داشت. همچنین، با توجه به تاثیر صنعتی شدن بر افزایش اقدام به خودکشی و نامتوازن بودن وضعیت صنعتی‌شدن در استان‌های کشور، توصیه می‌شود دولت به این امر و تاثیر آن بر سرمایه انسانی توجه شایانی کند و در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های خود به امر توسعه متوازن مناطق کشور از حیث صنعت و مسائل و مشکلات اجتماعی ناشی از صنعتی شدن، در کنار مزایای متعدد آن، توجه دوچندان کند.