خبر یزد - ایسنا / فناوری مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی برای دهه‌ها بر تشخیص متمرکز بود. ماهواره‌ها، پهپادها و حسگرها در زمان گسترش آتش‌سوزی، سیگنال‌هایی را منتشر می‌کردند؛ اما اکنون سیستم‌های جدید هوش مصنوعی سعی دارند در لحظه اقدام کنند. آنها دوربین‌های حرارتی، الگوریتم‌های یادگیری ماشینی و واحدهای سرکوب محلی را ترکیب می‌کنند که در صورت بروز ناهنجاری حرارتی در نزدیکی خانه‌ها یا مشاغل می‌توانند فوراً واکنش نشان دهند.
هوش مصنوعی به تدریج از ماندن در مراکز داده فاصله می‌گیرد و خود را در عرصه‌های گوناگون اثبات می‌کند. این گزارش به بررسی نقش آینده هوش مصنوعی در اطفاء حریق و همکاری آن با آتش‌نشانان انسان می‌پردازد.
بازار ![]()
آتش‌سوزی‌های جنگلی دیگر منتظر تابستان نمی‌مانند. اکنون آنها در همه طول سال با گرما، باد و خشکسالی همراه می‌شوند و کل مناطق را می‌سوزانند. هر فصل، رکوردهای جدیدی را به همراه دارد که شامل تلفات بیشتر، تخلیه‌های طولانی‌تر و نابودی کامل شهرها در عرض چند ساعت است.
به نقل از فوربس، رویترز گزارش داده که تنها در نیمه اول سال 2025، خسارات جهانی ناشی از بلایای طبیعی به حدود 80 میلیارد دلار رسیده و بخش عمده آن مربوط به آتش‌سوزی‌های جنگلی و طوفان‌های شدید بوده است. آتش‌نشانان با خستگی مفرط دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بیمه‌گران از مناطق پرخطر عقب‌نشینی می‌کنند و جوامع به دنبال راه‌های جدیدی برای دفاع از خود هستند.
جست‌وجوی راهبردهای جدید دفاعی، یک پرسش جسورانه را پدید آورده است؛ مبنی بر این که آیا ماشین‌ها می‌توانند به مقابله با آتش‌سوزی‌ها کمک کنند. اخیراً یک سیستم هوش مصنوعی موسوم به «FireDome» به نمایش گذاشته شد که می‌تواند شعله‌های کوچک را در عرض چند ثانیه و مدت‌ها پیش از رسیدن خدمه انسانی شناسایی و سرکوب کند.
ارائه سیستم‌های هوش مصنوعی برای اطفاء حریق، بخشی از یک جنبش گسترده‌تر برای استفاده از هوش مصنوعی نه تنها برای پیش‌بینی، بلکه برای مداخله است و شکاف بین هشدار اولیه و واکنش در لحظه را در آتش‌سوزی‌های جنگلی کاهش می‌دهد.فناوری مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی برای دهه‌ها بر تشخیص متمرکز بود. ماهواره‌ها، پهپادها و حسگرها در زمان گسترش آتش‌سوزی، سیگنال‌هایی را منتشر می‌کردند اما اکنون سیستم‌های جدید هوش مصنوعی سعی دارند در لحظه اقدام کنند. آنها دوربین‌های حرارتی، الگوریتم‌های یادگیری ماشینی و واحدهای سرکوب محلی را ترکیب می‌کنند که در صورت بروز ناهنجاری حرارتی در نزدیکی خانه‌ها یا مشاغل می‌توانند فوراً واکنش نشان دهند.
آزمایش میدانی سیستم هوش مصنوعی FireDome در اکتبر 2025 انجام شد و نسخه‌ای از این فناوری را نشان داد که در آن از حسگرها و مدل‌های هوش مصنوعی آموزش‌دیده براساس میلیون‌ها تصویر از آتش‌سوزی‌های جنگلی برای پرتاب دقیق کپسول‌های پر از آب یا مواد ضد حریق سازگار با محیط زیست استفاده شد. این رویداد به عنوان گامی به سوی «تاب‌آوری در برابر آتش‌سوزی‌های جنگلی به عنوان یک خدمت‌رسانی» توصیف شد که در آن جوامع می‌توانند سیستم‌های خودکار را برای واکنش در لحظه هنگام بروز تهدید مستقر کنند.
موضوع نامشخص، مقیاس سیستم‌های نوآورانه‌ای مانند FireDome است؛ اگرچه شرکت سازنده آن ادعا می‌کند که سیستمش حتی برای آتش‌سوزی‌های بزرگ نیز کارآمد است. اگرچه نمایش این فناوری نویدبخش بوده اما پرسش‌هایی درباره قابلیت اطمینان و ایمنی همچنان پابرجاست. آیا سیستم‌هایی مانند این نمونه می‌توانند به طور قابل اعتمادی در فضای بیرون از محل آزمایش در زمین‌های غیر قابل پیش‌بینی و بادهای متغیر عمل کنند؟ آیا سیستم‌ها می‌توانند به سادگی با آتش‌نشانان انسان ادغام شوند؟ باید دید که این سیستم‌ها هنگام استقرار در طبیعت چگونه واکنش نشان می‌دهند.
آموزش دادن واکنش به ماشین‌ها
نوید واقعی این فناوری‌ها در واقع در نحوه یادگیری آنها نهفته است. مدل‌های هوش مصنوعی، نشانه‌های گرما را تشخیص می‌دهند و تأیید می‌کنند که منطقه مورد نظر عاری از انسان، وسیله نقلیه یا حیوانات است. سپس الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، عواملی مانند باد و شیب را تنظیم می‌کنند و تصمیم می‌گیرند چه زمانی و در کجا عمل کنند. هر فعال‌سازی، داده‌های جدیدی را به مدل ارائه می‌دهد و دقت را به مرور زمان بهبود می‌بخشد.
پژوهشگران هوش مصنوعی به این حالت، «یادگیری حلقه بسته» می‌گویند که در آن سیستم مشاهده می‌کند، عمل می‌کند، نتیجه را بررسی می‌کند و خود را وفق می‌دهد. این همان مبنای طراحی خودروهای خودران یا رباتیک صنعتی است اما در یک محیط طبیعی ناپایدار اعمال می‌شود.
در واکنش به بلایای طبیعی، این توانایی یادگیری مداوم می‌تواند به ماشین‌ها کمک کند تا سریع‌تر از شبکه‌های هماهنگی انسانی عمل کنند؛ البته اگر نظارت همچنان ادامه داشته باشد.
همراهی سرعت با مسئولیت‌پذیری
حامیان این فناوری، پتانسیلی فراتر از آتش‌نشانی می‌بینند. دکتر «لوری مور مرل»(Lori Moore-Merrell) مدیر سابق آتش‌نشانی آمریکا در بیانیه‌ای گفت که ادغام سیستم‌های خودکار با توانایی اطفاء حریق دقیق می‌تواند به بیمه‌گران و دولت‌ها کمک کند تا درباره نحوه قیمت‌گذاری و مدیریت خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی تجدید نظر کنند. با وجود این، خودمختاری نگرانی‌های جدیدی را درباره صدور گواهینامه، مسئولیت و چگونگی اطمینان از ایمن و پاسخگو بودن تصمیم‌های لحظه‌ای گرفته‌شده توسط الگوریتم‌ها ایجاد می‌کند.
هدف از به کار گرفتن مدل‌های هوش مصنوعی، جایگزینی آتش‌نشانان نیست، بلکه زمان دادن به آنهاست.فناوری تنها بخشی از راه‌حل است. هوش مصنوعی می‌تواند به افزایش سرعت کمک کند اما حرکت آن باید مسئولانه باشد. هدف از این کار، جایگزینی آتش‌نشانان نیست، بلکه زمان دادن به آنهاست.
اینجاست که سیاست‌گذاری باید وارد شود و به مشکل رسیدگی کند. استقرار هوش مصنوعی در مناطق فاجعه‌زده، مرز بین کمک‌رسانی و خودمختاری را محو می‌کند.
جوامع به قوانین روشنی نیاز خواهند داشت درباره این که چه کسی سیستم‌ها را کنترل می‌کند، چگونه خطاها گزارش می‌شوند و چه اتفاقی می‌افتد وقتی تصمیم‌های انسان و ماشین در تلاقی با یکدیگر قرار می‌گیرند.
فصل جدید هوش مصنوعی در واکنش به تغییرات اقلیمی
ظهور سیستم‌های خودکار اطفای حریق جنگل، یک نقطه عطف گسترده‌تر در سازگاری با تغییرات اقلیمی است. هوش مصنوعی به جای ماندن در مراکز داده، در حال ورود محیط‌هایی مانند جنگل‌ها، دشت‌های سیلابی و شبکه‌های برق است که در آنها هر ثانیه اهمیت دارد. هدف از این کار خواه مهار آتش‌سوزی، خواه پیش‌بینی سیل یا محافظت از خطوط انرژی باشد، هوش مصنوعی از تحلیل به عمل تغییر جهت می‌دهد.
پیش‌بینی می‌شود که خسارات بیمه‌شده ناشی از بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی در جهان تا پایان سال 2025 به 145 میلیارد دلار برسد.پیش‌بینی می‌شود که خسارات بیمه‌شده ناشی از بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی در جهان تا پایان سال 2025 به 145 میلیارد دلار برسد. این فشار، دولت‌ها و شرکت‌ها را مجبور می‌کند تا به دنبال راه‌های سریع‌تر و هوشمندانه‌تری برای محدود کردن خسارت‌ها باشند.
سیستم‌های هوش مصنوعی جایگزین امدادگران انسانی نخواهند شد اما می‌توانند به یک لایه حفاظتی اضافی تبدیل شوند که عملکرد خود را هنگام بروز خطر و از کار افتادن خطوط ارتباطی نشان دهند.
آنچه ظهور می‌کند، فقط یک سیستم جدید نیست، بلکه نوع جدیدی از همکاری بین هوش و تاب‌آوری است. چالش کنونی، ایجاد این همکاری براساس اعتماد، شفافیت و اثبات این موضوع است که وقتی جهنم بعدی همه چیز را در مسیر خود با خاک یکسان می‌کند، واقعاً کارآیی داشته باشد.