خبر یزد - ایسنا / در سال‌های اخیر آلودگی ذرات ریز پلاستیکی در دریاها به یکی از نگرانی‌های مهم زیست‌محیطی و غذایی تبدیل شده، توجه پژوهشگران و متخصصان سلامت را به خود جلب کرده است. این موضوع نه تنها محیط‌زیست بلکه سفره غذایی انسان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پلاستیک‌ها از دهه 1940 میلادی به شکل گسترده تولید و مصرف شده‌اند و اکنون میزان تولید سالانه آن‌ها از 350 میلیون تن فراتر رفته است. بخشی از این حجم عظیم زباله، در نهایت وارد دریاها می‌شود و به مرور به ذراتی بسیار کوچک به نام میکروپلاستیک تبدیل می‌شود. این ذرات کمتر از پنج میلی‌متر اندازه دارند و به راحتی در آب معلق می‌مانند. ویژگی مهم و خطرناک آن‌ها این است که در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و به دلیل سطح زیادشان، آلودگی‌های شیمیایی و فلزات سنگین را به خود جذب می‌کنند. از سوی دیگر، موجودات آبزی از زئوپلانکتون تا ماهیان بزرگ‌تر این ذرات را می‌بلعند و در بافت‌ها و اندام‌هایشان انباشته می‌کنند.
بازار ![]()
نگرانی بزرگ‌تر زمانی است که این میکروپلاستیک‌ها از طریق زنجیره غذایی به انسان منتقل می‌شوند. وقتی ماهی یا دیگر فرآورده‌های دریایی آلوده به این ذرات مصرف شود، آلودگی می‌تواند وارد بدن انسان گردد و اثرات احتمالی نامطلوبی در بلندمدت داشته باشد. این اثرات شامل حمل مواد شیمیایی سمی و تجمع تدریجی آن‌ها در بدن است که می‌تواند پیامدهایی بر سلامت انسان داشته باشد. به همین دلیل بررسی وضعیت آلودگی میکروپلاستیک‌ها در گونه‌های غذایی دریایی اهمیت زیادی دارد، به‌ویژه در مناطقی مانند دریای عمان که یکی از منابع مهم ماهی در کشور محسوب می‌شود.
در همین راستا، لعبت تقوی، دانشیار گروه علوم محیط‌زیست و جنگل دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، به همراه دو پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه و با همکاری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تحقیقی را در مورد بررسی آلودگی میکروپلاستیک‌ها در دو گونه مهم ماهی تجاری شمال دریای عمان انجام دادند. این پژوهش به‌طور ویژه به بررسی وجود و نوع این ذرات در ماهی کفشک تیزدندان و ماهی شینگ پرداخت تا تصویری روشن از میزان آلودگی این گونه‌ها ارائه دهد.برای انجام این بررسی، از هر گونه 10 نمونه ماهی خریداری شد. سپس دستگاه گوارش این 20 نمونه با استفاده از میکروسکوپ ویژه مورد بررسی قرار گرفت تا تعداد، اندازه، رنگ و شکل میکروپلاستیک‌ها مشخص شود. در ادامه، از دستگاه طیف‌سنج رامان برای شناسایی ترکیب پلیمری این ذرات استفاده شد تا نوع پلاستیک‌ها نیز به دقت تعیین گردد.
نتایج نشان دادند که در همه نمونه‌ها، میکروپلاستیک وجود داشت. در مجموع 125 ذره در هر گرم از محتوای دستگاه گوارش ماهی‌ها شمارش شد. بیشترین شکل مشاهده‌شده فیبر بود که حدود 95 درصد ذرات را تشکیل می‌داد. رنگ غالب این ذرات آبی بود و اندازه آن‌ها بیشتر در محدوده 200 تا 500 میکرومتر قرار داشت.
از نظر نوع پلاستیک، دو پلیمر پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) و پلی‌وینیل کلراید (PVC) بیشترین فراوانی را داشتند. این پلیمرها معمولاً در تولید بطری‌های پلاستیکی، بسته‌بندی‌ها و انواع لوله‌ها استفاده می‌شوند و حضورشان در بدن ماهی‌ها نشان‌دهنده ورود مستقیم یا غیرمستقیم زباله‌های پلاستیکی انسانی به دریا است.
این یافته‌ها تأیید می‌کنند که آلودگی میکروپلاستیک‌ها در دریای عمان نه تنها وجود دارد، بلکه در گونه‌های مهم تجاری نیز قابل توجه است. چنین وضعیتی می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی و بهداشتی مهمی داشته باشد و زنگ خطری برای مدیریت پسماند و آلودگی‌های دریایی باشد.
اهمیت این تحقیق در آن است که اطلاعات پایه‌ای درباره آلودگی میکروپلاستیک‌ها در این منطقه فراهم می‌کند. با توجه به این که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند حامل آلودگی‌های شیمیایی خطرناک باشند، حضورشان در گونه‌های غذایی پرمصرف می‌تواند به معنای افزایش خطر برای مصرف‌کنندگان انسانی باشد. این موضوع به‌ویژه برای مناطقی که مصرف ماهی و محصولات دریایی بالاست، جدی‌تر است.
به علاوه، نتایج این مطالعه می‌تواند به تحقیقات آینده درباره مسیرهای ورود این آلودگی‌ها و چگونگی کنترل آن‌ها کمک کند. از سوی دیگر، این یافته‌ها بر لزوم اجرای سیاست‌های دقیق‌تر برای کاهش ورود زباله‌های پلاستیکی به دریا و بهبود مدیریت پسماندهای شهری و صنعتی تأکید دارد، به‌خصوص در اسکله‌ها و لنگرگاه‌ها که یکی از منابع اصلی آلودگی هستند.
مقاله علمی پژوهشی برگرفته از این تحقیق در «نشریه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست» منتشر شده که وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات است.