خبر یزد - زومیت / خمیازه رفتاری باستانی در انسان‌ها و انواع مختلف حیوانات است که نه از روی بی‌حوصلگی، بلکه به‌منظور افزایش عملکرد مغز و هماهنگی اجتماعی انجام می‌شود.
احتمالاً شما امروز خمیازه کشیده‌اید و اگر نه، می‌توان انتظار داشت که با خواندن این مقاله، خمیازه بکشید. بااین‌حال، خمیازه فقط محدود به گونه ما نیست، بلکه در گونه‌های متنوع حیوانات، از آن‌هایی که روی خشکی زندگی می‌کنند تا جانوران زیر آب، مشاهده شده است. اما آیا همه حیوانات خمیازه می‌کشند؟
بازار ![]()
دکتر اندرو گالاپ از دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «همه حیوانات خمیازه نمی‌کشند، اما به نظر می‌رسد تمام مهره‌داران این کار را می‌کنند یا الگوهای بازشدن دهان شبیه خمیازه را نشان می‌دهند. این رفتار در ماهی‌ها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران مستند شده است. بنابراین احتمالاً این رفتار ابتدا در ماهی‌های دارای فک تکامل یافته و سپس در تبار مهره‌داران حفظ شده است.»
گالاپ استاد رفتارشناسی زیستی در دانشگاه جانز هاپکینز است. او در طول دوران علمی خود موضوعات متنوعی را از منظر تکاملی بررسی کرده، اما یک موضوع ثابت، بررسی اهمیت عملکردی خمیازه در انسان‌ها و حیوانات غیرانسان بوده است. پس اگر خمیازه این‌قدر رایج است، واقعاً چیست؟
قورباغه‌ماهی پوشیده از مو یکی از گونه‌های دریایی است که خمیازه کشیدن آن مستند شده است.
گالاپ می‌گوید: «خمیازه یک کشش گسترده است که در جمجمه متمرکز می‌شود و عملکرد آن افزایش جریان خون به مغز است. این کار باعث می‌شود همزمان با واردشدن خون شریانی تازه، جریان وریدی دفع شود و این امر احتمالاً نقش مهمی در برانگیختگی و تغییر حالت‌های رفتاری در گونه‌های مختلف دارد.»
به همین دلیل است که خمیازه در فرهنگ انسانی بدنام شده است؛ وقتی خمیازه می‌کشید، ممکن است متهم به بی‌حوصلگی یا بی‌ادبی شوید. این مسئله واقعاً طنزآمیز به‌نظر می‌آید؛ زیرا علم خمیازه به ما می‌گوید که در واقع خمیازه‌کشیدن نشانه تلاش شما برای تمرکز و توجه بیشتر است.
خوشبختانه باقی حیوانات می‌توانند بدون ترس از سرزنش آزادانه خمیازه بکشند و دلیل این رفتار در گروه‌های متنوعی از حیوانات، موضوعی جالب و سوژه‌ی تحقیقات گسترده است. گالاپ توضیح می‌دهد:
رفتار شبیه خمیازه که در ماهی‌ها و حتی پستانداران دریایی مشاهده می‌شود، بسیار شبیه خمیازه در مهره‌داران زمینی است. خمیازه الگوی رفتاری بسیار ثابت و قابل پیش‌بینی دارد که آن را برای مطالعه در حیوانات غیرانسانی جذاب می‌کند. تحقیقات زیادی اهمیت عملکردی خمیازه را بررسی کرده‌اند. حفظ این رفتار در گونه‌های متنوع نشان می‌دهد که یک عملکرد سازگارانه دارد و این عملکرد احتمالاً افزایش جریان خون به مغز و ارتقای هوشیاری و گذار از حالت بی‌تحرکی به فعالیت و بالعکس است.
یکی دیگر از پدیده‌های جالب که گالاپ بررسی کرده، خمیازه واگیردار است، جایی که یک فرد عملاً خمیازه دیگری را می‌گیرد این فرآیند می‌تواند انسان به انسان یا انسان به حیوان باشد. حتی دیده شده فیل‌ها خمیازه را از انسان‌های مورد علاقه‌شان می‌گیرند. همچنین سرایت خمیازه از شامپانزه‌ها از ربات‌ها و امسال برای اولین بار در یک گونه خونسرد دیده شدند.
گالاپ توضیح می‌دهد: «ما تازه شروع به کشف علت واگیردار بودن خمیازه کرده‌ایم، اما می‌دانیم که در انسان‌ها و تعداد فزاینده‌ای از حیوانات غیرانسانی دیدن یا شنیدن خمیازه دیگران احتمال خمیازه‌کشیدن را افزایش می‌دهد. مکانیزم‌های اصلی خمیازه واگیردار صرفاً شامل شناسایی این عمل در دیگران و انسان‌ها است. حتی فکر کردن یا خواندن درباره خمیازه می‌تواند آن را ایجاد کند. ممکن است خمیازه واگیردار نتیجه جانبی تکامل سایر مکانیزم‌های پیچیده شناخت اجتماعی در زندگی گروهی باشد، جایی که ما دقیقاً رفتار هم‌نوعان خود را زیر نظر داریم و آن‌ها را به طور ناخودآگاه تقلید می‌کنیم تا هماهنگی و حرکت گروهی بهتر شود.»
یا ممکن است خمیازه واگیردار در واقع یک سازگاری باشد، به‌طوری‌که حرکت هماهنگ و هم‌زمانی گروهی را تسهیل می‌کند و برای مثال با افزایش هوشیاری نسبت به تهدیدهای بیرونی به بقای گروه و تولیدمثل کمک می‌کند.