بزرگنمايي:

خبر یزد - یزد - رئیس دبیرخانه کانون‌های تفکر دانشگاه یزد سرعت عمل جامعه در تقویت ظرفیت‌ها برای مدیریت و کنترل ویروس کرنا را بسیار مهم دانست و یادآور شد: نزاع جامعه با این ویروس بر سر بقاء است و اگر سرعت عمل جامعه بیشتر از ویروس شود، در مهار آن شرایط بهتری را خواهیم داشت.

در یک سال اخیر جلسات متعددی در خصوص بررسی آثار شیوع کرونا در کانون سلامت اجتماعی و دیگر کانون های تفکر دانشگاه یزد برگزار شد، اوج گیری موج چهارم همه‌گیری (پاندمی) ویروس کرونا در ماه فروردین با توجه به موج‌های قبلی آن در طول یک سال گذشته پرسش‌هایی را ایجاد می کند که چرا این تجربه با وجود شناختی که از آن وجود دارد، باز تکرار می شود؟ به همین منظور خبرگزاری جمهوری اسلامی با دکتر سعید عطار دانشیار بخش علوم سیاسی دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ دانشگاه یزد و رئیس کانون‌های تفکر این دانشگاه در این خصوص مصاحبه ای انجام داد که در ادامه دیدگاه های دکتر عطار در این گفت و گو آمده است. 
با توجه به تجربه گذراندن سه موج پاندومی کرونا و ورود سویه جهش یافته انگلیسی این ویروس به کشور، شکل گیری موج چهارم بیماری کووید 19 دور از انتظار نبود، دلایل درگیر شدن در این موج به نظر جناب عالی چه بود؟
در ابتدا تاکید کنم که من متخصص حوزه بهداشت نیستم و به عنوان یک مشاهده گر از حوزه اقتصاد سیاسی به این موضوع می پردازم، با شما موافقم که رخداد آنچه به عنوان موج چهارم کرونا شناخته می شود، کاملا قابل پیش بینی بود، موج های قبلی هم همین طور بودند. نتیجه اینکه هر استدلالی برای گرفتارشدن در موج چهارم بیاوریم برای حداقل 2 موج قبلی هم صادق است، پس سوال دقیق این است که چه می شود که ما از یک موج بحران به موج بعدی حرکت می کنیم؟ روشن است که مساله بیماری کووید 19، یک مساله جهانی است یعنی همه جهان درگیر این بیماری بوده‌اند.
در آغاز شیوع بیماری، همه کشورها غافلگیر شدند و تقریباً کارنامه هیچ کشوری مثبت نبود، اما به مرور، وضعیت کشورها با هم متفاوت شد و به جز برخی دلایل مثل میانه سنی جمعیت، میزان چاقی و از این قبیل موارد، دلیل اصلی این تفاوت مربوط به مسائل حوزه های دیگر است که می گوییم کشوری در مدیریت بحران کرونا موفق و کشوری موفق نبوده. منظور ما از کشور هم ترکیبی است از مجموعه ای از آدم‌های معمولی به نام مردم که تحت یک سازوکاری به نام دولت، اداره می شوند.
پس کشورهایی موفق بوده اند که مردم معمولی شان و دولت شان ظرفیت هایی داشته اند و دلیل موفقیت یا شکست به همین ظرفیت ها برمی گردد، مثلاً دولت کشورهای موفق، ظرفیت انباشت تجربه در نظام اداری، ظرفیت شفافیت، ظرفیت برنامه ریزی، ظرفیت مدیریت میدانی و مثلاً ظرفیت مالی بالاتری داشته اند و توامان با این ظرفیت در دولت، مردم آن جامعه نیز ظرفیت سنت‌های غیرخرافی، ظرفیت تشکل های مدنی، ظرفیت اعتماد به دولت و ظرفیت پذیرش عمومی اقدامات دولت را داشته اند.
با یادآوری این موارد، در شکلی ایده آل مساله را مطرح می کنم، در واقعیت، هر کشوری، سطح کمتری از این ظرفیت ها داشته باشد، در مدیریت بحران ناموفق تر عمل کرده و با موج‌های متعدد مواجه شده و در آینده هم مواجه خواهد شد، برخی از این ظرفیت ها مثل ظرفیت انباشت تجربه در نظام اداری یا ظرفیت اعتماد به دولت را فقط می شود در بلندمدت افزایش داد، در نتیجه، در کوتاه مدت نمی توانیم کار چندانی انجام دهیم، اما برخی دیگر از ظرفیت ها مثل ظرفیت شفافیت یا مدیریت میدانی با کمک تشکل‌های مدنی و انجمن های محله ای را می شود به سرعت افزایش داد، حتی با برخی تغییرات در شیوه تخصیص منابع و جلوگیری از اتلاف منابع در حوزه های کمتر اولویت دار، می شود در کوتاه مدت ظرفیت مالی دولت را نیز در مدیریت بحران کرونا افزایش داد.
اگر برای افزایش ظرفیت های کشور اقدام کنیم، می شود امیدوار بود که موج های بعدی کرونا، اگر هم اتفاق بیافتد، با تلفات کمتر باشد و می شود بهتر از قبل این بحران را مدیریت کرد، در غیر این صورت نتیجه طبیعی کمبود ظرفیت ها، وقوع موج های بعدی خواهد بود، اضافه کنید که با موتاسیون ویروس بیماری کووید 19، موج های بعدی خطرناک تر و پُرتلفات تر می شود، به همین دلیل است که سرعت عمل ما برای تقویت ظرفیت هایمان باید بیشتر از سرعت عمل ویروس در ارتقاء خودش باشد، نزاع ما با این ویروس، بر سر بقاء است و هر که بهتر عمل کند و خودش را قوی تر و ظرفیت هایش را بیشتر کند، موفق تر خواهد بود.
برخی کشورهای قبل از کشف واکسن و آغاز واکسیناسیون، به شکل چشمگیری موفق به مهار شیوع کرونا شدند. چرا در کشور ما این اتفاق نیفتاده است؟
پاسخ به این سوال هم ادامه پاسخ به سوال قبل است، کشورهایی که ظرفیت بالایی دارند، هم بحران را بهتر مدیریت کردند و هم بهتر توانستند پروسه واکسیناسیون را جلو ببرند، اجازه بدهید دقیق تر بگویم، اگر کشوری ظرفیت برنامه ریزی خوبی داشته باشد یعنی در آن کشور، متخصصان در تصمیم گیری ها نقش جدی و موثری داشته باشند و تکنوکرات های نظام اداری هم با هدف گذاری متخصصان سلامت، مسیرهای ممکن برای تحقق اهداف را شناسایی و زمینه اجرای سیاست‌ها را فراهم کنند و اگر چنین کشوری ظرفیت مالی به نسبت خوبی هم داشته باشد، طبعاً می تواند مدتها قبل از آغاز واکسینه کردن مردم، نظام اداری این کشور، عقلانی ترین شیوه های ممکن برای تحقق سلامت عمومی مردم را در پیش بگیرد.
در صورت تامین واکسن، اگر ظرفیت مدیریت میدانی خوب باشد، می توان با دقت مواردی مانند اینکه چه کسانی در اولویت هستند و این افراد، دقیقا کجا زندگی می کنند و چطور می شود با سرعت زیاد، جامعه هدف را یافت و واکسینه کرد را از طریق یک بانک اطلاعاتی دقیق و تدارک زیرساخت‌های لازم برای تزریق فوری واکسن مدیریت کرد، اما یکی از نگرانی عمومی هم اکنون این است که چنینی بانک دقیقی وجود ندارد و تا آنجایی که من می دانم حتی در استان به نسبت توسعه یافته‌ای مانند یزد بانک اطلاعات کاملی در دسترس نیست، در این شرایطی، به دلیل نبود اطلاعات دقیق، اگر واکسن به اندازه کافی نیز تهیه شود، توزیع نامناسبی خواهد داشت و می تواند به نارضایتی شهروندان منجر شود.
با توجه به روند کند واکسیناسیون و احتمال درگیر شدن در موج های دیگر همه‌گیری کرونا ، چه رویکردهایی باید در پیش گرفته شود تا شاهد تلفات بیشتر در ماه های آتی نباشیم؟
اگر در یک عبارت بخواهم بگویم: باید بیشتر از گذشته در این زمینه عمل گرایانه مدیریت کنیم، اجازه دهید این نکته را هم اضافه کنم که تقریبا کشورهایی که پیش از بحران کرونا، با بحران های دیگری نیز مواجه بودند با دشواری بیشتری برای مدیریت آن مواجه شده اند، تهیه گزارش‌های قابل اتکاء و شفاف در مورد بحران به مدیریت هرچه بهتر آن کمک می کند و در نتیجه، هم اپیدمیولوژیست ها می توانند مسیر شیوع بیماری را بهتر شناسایی و پیش بینی کنند، هم محققان با بررسی همه نمونه های ابتلا در کل کشور، درمان بهتری را تدارک می بینند، همچنین تقویت اعتماد عمومی به نهادهای حاکم می تواند به اجرای کم هزینه تر دستورالعمل هایِ محدودکننده برای مهار این قبیل بحران‌ها کمک زیادی کند.
خلاصه اینکه، اگر پیش از بروز بحران، نظام حکمرانی مبتنی بر شفافیت و متکی بر اعتماد عمومی حاکم شود، بهتر می توان بحرانی مانند کرونا را مدیریت کرد و حتی در صورت وجود مشکلات جدی در پیش از بحران کرونا، این بحران می تواند به فرصتی برای تغییر رویکردها تبدیل شود، هرچند کاری سخت و دشوار خواهد بود اما غیر ممکن نیست و در مواردی در کشور در این زمینه تجربیات موفقی نیز شاهد بوده ایم که باید این گونه تجربیات را تداوم ببخشیم.
برچسب‌ها
ویروس کرونا یزد دانشگاه یزد
پروندهٔ خبری
واکسن کرونا، از نظریه تا عمل